Андрэй Банавентура Тадэвуш Касцюшка

Палац Пуслоўскіх у Косаве
Палац Пуслоўскіх у Косаве

Гісторыя Косава цягнецца з 1494 года. У XV стагоддзі гэта было вялікакняжацкае ўладанне. Па легендзе гарадок атрымаў назву ад каваля Косава, які ўзначаліў паўстанне супраць мангольскага хана.

У 1838 годзе Войцэх Руапоўскі, які набыў у 1821 г. Косава разам з Мерачоўшчынай, на вяршыні пагорка пабудаваў у памяць аб сабе раскошны палац з выглядам на возера.
Чаму граф Пуслоўскі абраў менавіта гэтае месца для будаўніцтва замка са звярынцам для львоў, аранжарэяй і велізарным акварыумам, які прэтэндуе на месца ў спісах ЮНЕСКА?

Па шырокараспаўсюджанай версіі, у Мерачоўшчыне 4 лютага 1746 года нарадзіўся нацыянальны герой Злучаных Штатаў Амерыкі, Польшчы, Беларусі, ганаровы грамадзянін Францыі, кавалер ордэна «Цынцынаці» і змагар за свабоду і роўнасць генерал-лейтэнант Андрэй Банавентура Тадэвуш Касцюшка, чыё імя носіць вышэйшая кропка Аўстраліі г. Касцюшкі. Джордж Вашынгтон называў яго «чалавекам навукі і вышэйшых якасцяў».

Дакладныя месца і дата нараджэння вялікага генерала невядомыя. З тых часоў захавалася толькі вытрымка з метрычнай кнігі Косаўскага касцёла, якая абвяшчае: «Году Божага тысяча семсот сорак шостага дня дванаццатага лютага. Прападобны Айцец Раймунд Корсак … ахрысціў дзіцё … Людвіка Тадэвуша і Тэклі з Ратомскіх Касцюшкаў … – сына Андрэя Тадэвуша Банавентуру». А так як 4 лютага – дзень святога Андрэя, то польскі гісторык Тадэвуш Корзан схіляецца да высновы, што Андрэй Тадэвуш Банавентура Касцюшка нарадзіўся менавіта ў гэты дзень. Улічваючы, што па просьбе Вандаліна Пуслоўскага да 1857 года радавая сядзіба была цалкам адбудаваная нанава, можна зрабіць выснову: версія аб Мерачоўшчыне як месцы нараджэння Т. Касцюшкі прапагандавалася самім Пуслоўскім. Верагодна, менавіта па гэтай прычыне замак размясціўся побач з сядзібай.

Як сцвярджае Анатоль Бензерук у кнізе «Касцюшкі – Сехнавіцкія. Гісторыя старажытнага роду», сёння не вядома ні аднаго дакумента, дзе імя Тадэвуша Касцюшкі прывязвалася б да Мерачоўшчыны, а цёплае стаўленне генерала да маёнтку ў Сяхновічах, размешчанага ў Жабінкаўскім раёне Брэсцкай вобласці, наводзіць на думку аб тым, што менавіта там з вялікай верагоднасцю і нарадзіўся правадыр паўстання 1794 года. Гэта пацвярджаецца мноствам дакументаў за 1768-1775 гг., пры гэтым прозвішча Т. Касцюшкі паказваецца як Касцюшка-Сехнавіцкі або Сехнавіцкі Касцюшка.
Згодна з беларускім гісторыкам Генадзем Кісялёвым можна толькі меркаваць год нараджэння Касцюшкі (1746 ці 1745). Магчымым месцам яго нараджэння вучоны прызнае як Мерачоўшчыну, так і Сяхновічы. Месцам хрышчэння адназначна лічыцца Косава.

І менавіта тут, непадалёк ад палаца Пуслоўскіх, летам 2003 года ў Мерачоўшчыне былі праведзены археалагічныя раскопкі, знойдзены падмурак дома Касцюшкі. 23 верасня 2004 года адбылося ўрачыстае адкрыццё мемарыяльнага Дома-музея, размешчанага на месцы сядзібы.
Ад замка сцежка прыводзіць проста да аднапавярховай драўлянай прамавугольнай сядзібы з саламянай дахам. Ля ўваходу – камень з барэльефам Касцюшкі. Ледзь далей – кафэ «У Тадэвуша».
Цяперашняе аблічча дома было ўзноўлена па графічнай працы вялікага беларускага мастака, музыканта, пісьменніка і педагога Напалеона Орды.

Пра што распавядае экспазіцыя прадметаў, фатаграфій, дакументаў і карцін? Тадэвуш Касцюшка быў вельмі мэтанакіраванай і дзейснай асобай. Таварышы празвалі яго «шведам», сцвярджаючы, што сваім характарам і працавітасцю ён нагадвае ім караля-аскета Карла X. З 1765 году – Рыцарская школа кадэтаў у Варшаве, потым у Францыі вучыцца артылерыі, тактыцы і ваеннай архітэктуры. Пад уплывам асветнікаў Вальтэра, Мантэск’ё, Русо Касцюшка становіцца рэспубліканцам і адпраўляецца ў Галандыю для далейшай вучобы. У 1774 году капітан Т.Касцюшка вярнуўся на радзіму.

Т.КасцюшкаУ жніўні 1776 года Тадэвуш Касцюшка прыбывае ў ЗША, што ваявалі за незалежнасць з Англіяй, і 18 кастрычніка залічваецца ў войска ЗША палкоўнікам. Перамога ЗША ў бітве пад Саратогай прынесла яму славу ваеннага інжынера.
За выдатныя баявыя заслугі Кангрэс ЗША 13 кастрычніка 1783 года прысвоіў яму званне генерала. Пасля гэтага Касцюшка быў узнагароджаны самым высокім баявым ордэнам «Цынцынаці», на адным баку якога быў выгравіраваны надпіс «Усе пакінуў дзеля абароны Айчыны». Джордж Вашынгтон падарыў яму пару пісталетаў, пярсцёнак і шпагу з надпісам «Амерыка і Вашынгтон свайму сябру Т. Касцюшку». У 1830 годзе ў ваеннай акадэміі Вест-Пойнт ўсталяваны помнік Касцюшку.

Вярнуўшыся на радзіму у 1784 годзе, з 1789 г. генерал Касцюшка служыць у войску Рэчы Паспалітай, цудоўна праявіўшы сябе ў расійска-польскай вайне.
Паўстанне Т. Касцюшкі пачалося 24 сакавіка 1794 года. 7 мая 1794 года Т. Касцюшка выдаў Паланецкі універсал, які адмяняў прыгоннае права ў Рэчы Паспалітай.
Аднак добры намер так і застаўся на паперы. 10 кастрычніка каля вёскі Мацеевічы Касцюшка быў паранены і палонены рускімі войскамі. 4 лістапада з узяццем Варшавы Суворавым паўстанне пацярпела паразу.

У 1796 г. Т. Касцюшка з’ехаў у Амерыку, дзе сустрэўся з блізкім сябрам Томасам Джэферсанам і перадаў яму ўсе свае сродкі на выкуп з рабства неграў.
Апошнія гады жыцця Т. Касцюшка правёў у Швейцарыі, за паўгода да смерці выпусціўшы Сяхнавіцкі Тэстамент, які вызваляў Сяхнавіцкі прыгонных. Гэта была адна з першых спроб пакончыць з прыгонным правам.
Андрэй Банавентура Тадэвуш Касцюшка памёр 15 кастрычніка 1817 года ў швейцарскім г. Салюр. Яго прах перавезены ў г. Кракаў.

Подписаться
Уведомить о
guest
1 Comment
Межтекстовые Отзывы
Посмотреть все комментарии