965 – 972 гг. – удзел Смаленскіх крывічоў і дрыгавічоў у ваенных паходах Святаслава Пасля гібелі Ігара ад рук драўлян ў 945 г. кіраванне Кіеўскай дзяржавай узначаліла яго жонка Вольга. Жорстка расправіўшыся з драўлянамі, яна ў 947 г. адправілася ў наўгародскія землі ўсталёўваючы на сваім шляху аброк і даніну. Шлях […]
Перыяд Русі
34 артыкулаў
(IX – пач. XIII ст.)
На землях Усходняй Еўропы працэс ўтварэння дзяржаў адбываецца ў VIII—X стст. Крывiцкi Полацк, палянскi Кiеў i славенскi Ноўгарад выступiлi першымi цэнтрамi кансалiдацыi ўсходнеславянскiх племянных саюзаў. Гэтыя саюзы ўяўлялi сабой паўпатрыярхальныя-паўфеадальныя “княжаннi” з князямi на чале i насельнiцтвам, якое характарызавалася агульнай этнiчнай самасвядомасцю, моўным адзiнствам i падабенствам культуры. Еўрапейская тэндэнцыя фармiравання дзяржаўнасцi ахапiла тады i беларускiя землi. У недатаванай частцы “Аповесцi мiнулых гадоў” (датаваная пачынаецца з 852 г.) летапiсец паведамляе, што паляне, драўляне, славене, а таксама дрыгавiчы i палачане мелi свае племянныя “княжаннi”- правобраз першапачатковага дзяржаўнага ўтварэння. Артыкулы другой паловы IX—X стст. называюць iх племяннымi цэнтрамi-гарадамi, сярод iх — Полацк i Тураў.
На мяжы VIII—IX стст. вакол Полацка пачало складвацца аб`яднанне крывiчоў, якое ў далейшым сфармiравалася ў самастойную тэрытарыяльную, палітычную i эканамiчную адзiнку. Аб’ектыўна гэтаму працэсу спрыялi многiя фактары. Сярод iх – адзiнства тэрытарыяльна-геаграфiчных умоў лясной зоны i размяшчэнне крывiцкiх плямёнаў на сутоцы рэк Балтыйскага i Чорнага мораў, на традыцыйных гандлёвых шляхах, этнiчнае змяшэнне з папярэднiмi насельнiкамi гэтага рэгiёна – балтамi, у якiх перанялi элементы мовы, побыту. Полацк прыгадваецца ў летапiсах ужо ў 862 г. як адзiн з важнейшых гарадоў Усходняй Еўропы.
Даследаванні і канцэпцыі. У 1920-1950-я гг. разгарнулася палеміка аб размяшчэнні пачатковага Полацка. На гэты конт існавала две версіі: Полацк быў заснаваны 1) на так званым гарадзішчы (А.М. Ляўданскі), 2) на так званым Верхнім замку (А.Р. Мітрафанаў). Тэрыторыя Полацка ў 1-й палове X ст. А.М. Ляўданскі. Пошукі самай старажытнай часткі Полацка – “града” […]
Земляробства Сельскагаспадарчая вытворчасць у сярэднія вякі з’яўлялася асноўнай рысай дзейнасці ўсходніх славян. Тады галоўнай галіной сельскай гаспадаркі было земляробства. Яно знаходзілася ў непасрэднай залежнасці ад прыродна-кліматычных умоў і традыцый, якія складваліся стагоддзямі. Важным пытаннем пры вывучэнні земляробства пэўнай гістарычнай эпохі з’яўляецца даследаванне ўзроўню землеапрацоўчай тэхнікі. У сувязі з адсутнасцю пісьмовых крыніц […]
Імя гэтай каралевы сёння невядомае ў Беларусі. Між тым жанчына, якая ўвайшла ў еўрапейскую гісторыю як «Sophie av Minsk og Polotzk», была жонкай аднаго з наймагутнейшых каралёў дацкай гісторыі і заснавальніцай «па кудзелі» дацкай каралеўскай дынастыі. Яе дзеці сядзелі на дацкім, шведзкім і францускім тронах. Беларуская гісторыя разгарнула яшчэ адну сваю […]
Культура ўсходнелітоўскіх курганоў (Rytų Lietuvos pilkapių kultūra • Культура восточнолитовских курганов, IV – XII стст.) – культура балцкіх плямён, якія пражывалі на тэрыторыі ўсходняй Літвы і паўночна-заходняй Беларусі. Найбольш даследаванымі помнікамі з’яўляюцца курганы, спецыфічнымі рысамі якіх былі: акруглая у плане форма, абкладка каменнымі вянкамі, прадаўгаватыя ямы (на познім этапе). З […]
Як вядома, полацкі князь Брачыслаў Ізяславіч (1003-1044 гг.) лічыцца заснавальнікам г. Браслава, пачатковая назва якога «Браслаўль», «Брачыслаўль». Але заснаванне гэтага паўночнага горада Полацкай зямлі — толькі адна старонка рознабаковай дзейнасці полацкага князя. Яго роля як мудрага ўладара і гнуткага палітыка дагэтуль не атрымала належнай ацэнкі ў беларускай гістарычнай навуцы. Аналіз […]
У 1992 годзе менскі гісторык Сяргей Тарасаў заўважыў супярэчнасьць паміж афіцыйнай канцэпцыяй хросту Беларусі зь Кіева ля 988 году і фактамі моцных сувязяў тагачаснага Полацку і Турава з Скандынавіяй. Сёньняшні артыкул прысьвечаны малавядомым і сэнсацыйным падзеям хросту палачан каля 986 году, адноўленым на падставе скандынаўскіх крыніцаў. Наш герой – вікінг […]
У пачатку XII ст. Глеб Усяслававiч у сваей палiтыцы пашырэння тэрыторыi Менскага княства на заходыiм накiрунку, верагодна, падначалiў сабе землi верхняга Панямоння. Аднак у вынiку карнага паходу Манамаха 1116 г. страцiў тут свае пазiцыi. 3 гэтай стратай Менск не мог змiрыцца. У тацiшчаўскiх звестках, паводле якiх у 1119 г. Глеб […]
Дзякуючы вайсковаму майстэрству і мудраму кіраванню Ўсяслава Чарадзея з 1084 году да самай яго смерці (1101 год) Полацкае княства існавала без войнаў, Полацк развіваўся як гандлёвы і культурны цэнтр. Усяслаў меў 7 сыноў (магчыма 6) — Давыда, Глеба, Рамана, Расьціслава, Сьвятаслава-Юрыя, Барыса і Рагвалода (у сучаснай гістарыяграфіі лічыцца, што Рагвалод […]