Культура ўсходнелітоўскіх курганоў (Rytų Lietuvos pilkapių kultūra • Культура восточнолитовских курганов, IV – XII стст.) – культура балцкіх плямён, якія пражывалі на тэрыторыі ўсходняй Літвы і паўночна-заходняй Беларусі. Найбольш даследаванымі помнікамі з’яўляюцца курганы, спецыфічнымі рысамі якіх былі: акруглая у плане форма, абкладка каменнымі вянкамі, прадаўгаватыя ямы (на познім этапе). З […]
Перыяд Русі
31 артыкулаў
(IX – пач. XIII ст.)
На землях Усходняй Еўропы працэс ўтварэння дзяржаў адбываецца ў VIII—X стст. Крывiцкi Полацк, палянскi Кiеў i славенскi Ноўгарад выступiлi першымi цэнтрамi кансалiдацыi ўсходнеславянскiх племянных саюзаў. Гэтыя саюзы ўяўлялi сабой паўпатрыярхальныя-паўфеадальныя “княжаннi” з князямi на чале i насельнiцтвам, якое характарызавалася агульнай этнiчнай самасвядомасцю, моўным адзiнствам i падабенствам культуры. Еўрапейская тэндэнцыя фармiравання дзяржаўнасцi ахапiла тады i беларускiя землi. У недатаванай частцы “Аповесцi мiнулых гадоў” (датаваная пачынаецца з 852 г.) летапiсец паведамляе, што паляне, драўляне, славене, а таксама дрыгавiчы i палачане мелi свае племянныя “княжаннi”- правобраз першапачатковага дзяржаўнага ўтварэння. Артыкулы другой паловы IX—X стст. называюць iх племяннымi цэнтрамi-гарадамi, сярод iх — Полацк i Тураў.
На мяжы VIII—IX стст. вакол Полацка пачало складвацца аб`яднанне крывiчоў, якое ў далейшым сфармiравалася ў самастойную тэрытарыяльную, палітычную i эканамiчную адзiнку. Аб’ектыўна гэтаму працэсу спрыялi многiя фактары. Сярод iх – адзiнства тэрытарыяльна-геаграфiчных умоў лясной зоны i размяшчэнне крывiцкiх плямёнаў на сутоцы рэк Балтыйскага i Чорнага мораў, на традыцыйных гандлёвых шляхах, этнiчнае змяшэнне з папярэднiмi насельнiкамi гэтага рэгiёна – балтамi, у якiх перанялi элементы мовы, побыту. Полацк прыгадваецца ў летапiсах ужо ў 862 г. як адзiн з важнейшых гарадоў Усходняй Еўропы.
Як вядома, полацкі князь Брачыслаў Ізяславіч (1003-1044 гг.) лічыцца заснавальнікам г. Браслава, пачатковая назва якога «Браслаўль», «Брачыслаўль». Але заснаванне гэтага паўночнага горада Полацкай зямлі — толькі адна старонка рознабаковай дзейнасці полацкага князя. Яго роля як мудрага ўладара і гнуткага палітыка дагэтуль не атрымала належнай ацэнкі ў беларускай гістарычнай навуцы. Аналіз […]
У 1992 годзе менскі гісторык Сяргей Тарасаў заўважыў супярэчнасьць паміж афіцыйнай канцэпцыяй хросту Беларусі зь Кіева ля 988 году і фактамі моцных сувязяў тагачаснага Полацку і Турава з Скандынавіяй. Сёньняшні артыкул прысьвечаны малавядомым і сэнсацыйным падзеям хросту палачан каля 986 году, адноўленым на падставе скандынаўскіх крыніцаў. Наш герой – вікінг […]
У пачатку XII ст. Глеб Усяслававiч у сваей палiтыцы пашырэння тэрыторыi Менскага княства на заходыiм накiрунку, верагодна, падначалiў сабе землi верхняга Панямоння. Аднак у вынiку карнага паходу Манамаха 1116 г. страцiў тут свае пазiцыi. 3 гэтай стратай Менск не мог змiрыцца. У тацiшчаўскiх звестках, паводле якiх у 1119 г. Глеб […]
Дзякуючы вайсковаму майстэрству і мудраму кіраванню Ўсяслава Чарадзея з 1084 году да самай яго смерці (1101 год) Полацкае княства існавала без войнаў, Полацк развіваўся як гандлёвы і культурны цэнтр. Усяслаў меў 7 сыноў (магчыма 6) — Давыда, Глеба, Рамана, Расьціслава, Сьвятаслава-Юрыя, Барыса і Рагвалода (у сучаснай гістарыяграфіі лічыцца, што Рагвалод […]
Дзеля ўзмацнення цэнтральнай удады Уладзімірам Святаславічам (каля 960 — 1015) быў прадпрыняты рашучы крок накіраваны на ўвядзенне хрысціянства, чаму папярэднічала няўдалая спроба кіеўскага князя па стварэнню агульнадзяржаўнага паганскага пантэона. У Полацку, верагодна, хрысціянства было прынята прадстаўнікамі вышэйшай знаці ўслед за афіцыйным увядзеннем яго ў Кіеве ў 988 г. Скандынаўскія крыніцы […]
VIII ст. да н.э – XIII ст. Вядомы таксама як судовы, судзіны, дайнова. Група заходнебалцкіх пллямёнаў, якія ў 1-м – пач. 2-га тысячагоддзя жылі паміж Нёманам на ўсходзе і р. Нараў, Вялікімі Махурскімі азёрамі (Польшча) на захадзе. Існуе меркаванне шэрагу даследчыкаў, што першапачаткова тэрыторыя рассялення яцвягаў была нашмат шырэйшай. Асноўныя […]
Пасля смерці Алега ў 912 г. улада перайшла да сына Рурыка – Ігара. Дзяржава, якая дасталася Ігару ў спадчыну перажывала складаны перыяд звязаны з праблемамі знешняй пагрозы і ўнутранага раладу. Актывізацыя качэўнікаў-печанегаў і імкненне зямель Русі выйсці з пад улады Кіева пахіснулі дабрабыт і палітычны ўплыў кіеўскага князя. У 914 […]
Сын кіеўскага князя Уладзіміра Святаславіча і Рагнеды Рагвалодаўны, Ізяслаў княжыў у Полацку з 988 па 1001 г. Каля 987 года Рагнеда, помсцячы за забойства сваіх бацькоў і братоў, зрабіла няўдалы замах на жыццё Уладзіміра. За гэта Уладзімір вырашыў яе смяротна пакараць, загадаў ёй апрануцца ва ўсё княжацкае адзенне і чакаць […]