Смаленскае княства — сярэдневяковае дзяржаўнае ўтварэнне, якое сфарміравалася ў ХІІ ст. вакол горада Смаленска. Займала тэрыторыю сучасных Смаленскай, часткі Маскоўскай, Калужскай, Цвярской, Бранскай абласцей Расіі, усходнія раёнаў Магілёўскай і Віцебскай абласцей Беларусі. Княства ўтварылася на аснове смаленскай групоўкі крывічоў, якая стала адасоблівацца ў VIII—IX ст. у вярхоўях Дняпра і Дзясны. Першыя […]
Перыяд Русі
35 артыкулаў
(IX – пач. XIII ст.)
На землях Усходняй Еўропы працэс ўтварэння дзяржаў адбываецца ў VIII—X стст. Крывiцкi Полацк, палянскi Кiеў i славенскi Ноўгарад выступiлi першымi цэнтрамi кансалiдацыi ўсходнеславянскiх племянных саюзаў. Гэтыя саюзы ўяўлялi сабой паўпатрыярхальныя-паўфеадальныя “княжаннi” з князямi на чале i насельнiцтвам, якое характарызавалася агульнай этнiчнай самасвядомасцю, моўным адзiнствам i падабенствам культуры. Еўрапейская тэндэнцыя фармiравання дзяржаўнасцi ахапiла тады i беларускiя землi. У недатаванай частцы “Аповесцi мiнулых гадоў” (датаваная пачынаецца з 852 г.) летапiсец паведамляе, што паляне, драўляне, славене, а таксама дрыгавiчы i палачане мелi свае племянныя “княжаннi”- правобраз першапачатковага дзяржаўнага ўтварэння. Артыкулы другой паловы IX—X стст. называюць iх племяннымi цэнтрамi-гарадамi, сярод iх — Полацк i Тураў.
На мяжы VIII—IX стст. вакол Полацка пачало складвацца аб`яднанне крывiчоў, якое ў далейшым сфармiравалася ў самастойную тэрытарыяльную, палітычную i эканамiчную адзiнку. Аб’ектыўна гэтаму працэсу спрыялi многiя фактары. Сярод iх – адзiнства тэрытарыяльна-геаграфiчных умоў лясной зоны i размяшчэнне крывiцкiх плямёнаў на сутоцы рэк Балтыйскага i Чорнага мораў, на традыцыйных гандлёвых шляхах, этнiчнае змяшэнне з папярэднiмi насельнiкамi гэтага рэгiёна – балтамi, у якiх перанялi элементы мовы, побыту. Полацк прыгадваецца ў летапiсах ужо ў 862 г. як адзiн з важнейшых гарадоў Усходняй Еўропы.
Тураўскае княства ўтварылася на тэрыторыі паўднёвай Беларусі ў басейне Прыпяці і яе прытокаў. Сталіца княства – горад Тураў (мабыць заснавана князем Турам) згадваецца ў летапісах пад 980 г. Да канца X у. Тураўскае княства развівалася як самастойнае. Тут кіравала дынастыя князёў. З канца X у. у Тураве княжыць сын Вялікага князя […]
У ХIII ст. знешнепалiтычныя ўмовы развiцця шматлiкiх ўсходнеславянскiх дзяржаў ускладнiлiся. 3 захаду на славянскі свет распачалі націск крыжакі, з усходу і поўдня смяротную небяспеку неслі мангола-татарскія орды. Калi заваяванне манголамi Усходняй Еўропы праводзiлася “па-варварску”, з прымяненнем сiлы пры поўнай адсутнасцi якiх бы там нi было палiтычных сродкаў, то паўночная небяспека з […]
Паводле меркавання многіх даследчыкаў, Полацк ўзнік на мяжы VIII-IX стст. як племянны цэнтр крывічоў. Знаходжанне Полацка на адгалінаванні гандлёвага шляху спрыяла таму, што да сярэдзіны IX ст. ён ператварыўся ў гандлёва-рамесніцкае паселішча. Найбольш старажытнымі помнікамі лічацца Полацкае гарадзішча (дзядзінец), якое паўстала на месцы гарадзішча насельніцтва днепра-дзвінскай культуры, і селішча (ля […]
Калі факт існавання Рагвалода як гістарычнай асобы ўсімі даследчыкамі прызнаецца, то ў адносінах Тура такой адзінай думкі няма. Шэраг гісторыкаў (А. Шахматаў, М. Доўнар-Запольскі, А. Грушэўскі, Д. Ліхачоў) сцвярджаюць, што Тур — асоба выдуманая. Іншыя (В. Тацішчаў, В. Ключэўскі, У. Завітневіч, М. Ціхаміраў) не адмаўлялі гістарычнай сапраўднасці Тура. Праўда, усе […]
Віцебскае княства — удзельнае феадальнае княства, якое вылучылася ў 1101 годзе з Полацкага княства пасля смерці Князя Усяслава Брачыславіча. Цэнтр княства — Віцебск. У 1127 годзе кіеўскі князь Мсціслаў Уладзіміравіч Вялікі заваяваў Полацкую зямлю і ў 1129 годзе выслаў усіх полацкіх князёў у Візантыю, у тым ліку і першага віцебскага […]
Найбольш раннiя сляды гарадскога жыцця, што датуюцца IX— X стст., выяўлены ў Полацку i Вiцебску. Пра узнiкненне беларускiх гарадоў мы даведваемся з летапiсаў, якiя змяшчаюць упамiнанне пра iх у сувязi з рознымi палiтычнымi цi рэлiгiйнымi падзеямi. 3 IX па XIII ст. пiсьмовыя крынiцы называюць больш за 40 гарадоў на тэрыторыi […]
Старажытным беларускім землям ў XIII ст. пачаў пагражаць новы вораг – мангола-татары, якія ўжо падпарадкавалі сабе велізарныя абшары ад Кітая да Цэнтральнай Еўропы. Летапісцы згадваюць пра напад усходніх заваёўнікаў на Берасце. Пазнейшая легенда апавядае пра вялікую бітву з татарскім войскам хана Койдана пад горадам Крутагор’ем. Чужынцы, што ішлі на Менск, […]