Тураўскае княства пачынаючы з Х стагоддзя і ажно да 1158 года знаходзілася ў залежнасці ад Кіева. Амаль кожны Рурыкавіч, які станавіўся Вялікім князем кіеўскім адначасова атрымліваў і Тураў. Так адбылося і ў 1073 годзе, калі Святаслаў Яраславіч стаў кіеўскім князем ён завалодаў яшчэ і Туравам. Святаслаў быў трэццім сынам Яраслава […]
Перыяд Русі
35 артыкулаў
(IX – пач. XIII ст.)
На землях Усходняй Еўропы працэс ўтварэння дзяржаў адбываецца ў VIII—X стст. Крывiцкi Полацк, палянскi Кiеў i славенскi Ноўгарад выступiлi першымi цэнтрамi кансалiдацыi ўсходнеславянскiх племянных саюзаў. Гэтыя саюзы ўяўлялi сабой паўпатрыярхальныя-паўфеадальныя “княжаннi” з князямi на чале i насельнiцтвам, якое характарызавалася агульнай этнiчнай самасвядомасцю, моўным адзiнствам i падабенствам культуры. Еўрапейская тэндэнцыя фармiравання дзяржаўнасцi ахапiла тады i беларускiя землi. У недатаванай частцы “Аповесцi мiнулых гадоў” (датаваная пачынаецца з 852 г.) летапiсец паведамляе, што паляне, драўляне, славене, а таксама дрыгавiчы i палачане мелi свае племянныя “княжаннi”- правобраз першапачатковага дзяржаўнага ўтварэння. Артыкулы другой паловы IX—X стст. называюць iх племяннымi цэнтрамi-гарадамi, сярод iх — Полацк i Тураў.
На мяжы VIII—IX стст. вакол Полацка пачало складвацца аб`яднанне крывiчоў, якое ў далейшым сфармiравалася ў самастойную тэрытарыяльную, палітычную i эканамiчную адзiнку. Аб’ектыўна гэтаму працэсу спрыялi многiя фактары. Сярод iх – адзiнства тэрытарыяльна-геаграфiчных умоў лясной зоны i размяшчэнне крывiцкiх плямёнаў на сутоцы рэк Балтыйскага i Чорнага мораў, на традыцыйных гандлёвых шляхах, этнiчнае змяшэнне з папярэднiмi насельнiкамi гэтага рэгiёна – балтамi, у якiх перанялi элементы мовы, побыту. Полацк прыгадваецца ў летапiсах ужо ў 862 г. як адзiн з важнейшых гарадоў Усходняй Еўропы.
Другая палова XI ст. звязана з iмем буйнейшага ўсходнееўрапейскага палiтычнага дзеяча князя Усяслава Полацкага (1044-1101) i складае цэлую эпоху ў полацкай гiсторыi. Ужо ў сучаснiкаў гэта незвычайная асоба Рагвалодава нашчадка выклiкала здзiўленне, здавалася загадкавай. Адкуль у яго столькi палiтычнага розуму, хiтрасцi, невычэрпнай энергii i жвавасцi? Натура Усяслава была багатая i […]
Узнікненне гарадоў у Панямонні звязана са з’яўленнем тут славян і эвалюцыяй усходнеславянскага грамадства. Можна вылучыць тры этапы ў станаўленні і развіцці гэтых гарадоў: канец X – першая палова XI ст., сярэдзіна XI – першая палова XII ст., другая палова XII-XIII ст. Панямонне было перыферыяй усходнеславянскай каланізацыі, тут няма гарадоў, якія […]
Гарады ўзніклі ў працэсе паглыблення грамадскага падзелу працы – аддзялення рамёстваў ад земляробства. Узнікалі ў найбольш развітых і густазаселеных раёнах, у месцах перасячэння важных шляхоў і зносін. Шэраг гарадоў атрымаў назву ад рэк, на якіх яны былі заснаваны. Першыя гарады ўяўлялі сабой агароджанае (адсюль назва “горад”) умацаванае паселішча. Нярэдка ўтвараліся […]
Гандлёвы шлях “з вараг ў грэкі”, які ў IX – XII стст. спалучаў Скандынавію з Візантыяй, атрымаў сваю назву ад першага ўпамінання ў “Аповесці мінулых часоў”, скандынаўская назва – Austrvegr. Разам з раней адкрытым Волжскім шляхам яны з’яўляліся асноўнымі воднымі магістралямі ў сувязях скандынаваў і славян з краінамі Усходу. З’яўляўся адным […]
Цэнтрам першага скандынаўскага княства на абшарах сучаснай Беларусі стаўся Полацк. З вікінгамі-русамі наўпрост звязана з’яўленне места Полацкага ў гісторыі. Першае паведамленне пра Полацак датуецца 862 г., калі варажскі конунг Рурык (Rorik) аддаў умацаванае паселішча Полацкае аднаму са сваіх ярлаў: «овому Полотеск, овому Ростов, другому Белоозеро» [Paszkiewicz 1963:151]. Падкрэслiм, што найбольш […]
Вікінгі ва Усходняй Еўропе з’яўляюцца ў сярэдзіне VIII ст. i працягваюць сваю дзейнасьць да пачатку XIII ст. На жаль, пры мностве гіпотэзаў дагэтуль бракуе праўдападобных крыніцаў. Але калі савецкая «антынарманская» школа была пабудаваная цалкам на міфах пра «русы люд», «раксаланаў», «рэчку Русь», дык шведскія і заходнія гісторыкі заўсёды ішлі ад […]
Як вядома, абшары Полацкай і Кіеўскай Русі вікінгі ўважалі за «Вялікую» альбо «Халодную» Швецыю. У адрозненне ад часткі сучасных шведскіх даследчыкаў якія часам ня ўзгадваюць Полацкага княства ў сваіх працах, не пазначаючы яго на мапах Вялікага Усходняга шляху, вікінгі добра ведалі першую сталіцу Беларусі. У сагах Полацк вядомы як Palteskia/Палтеськ’я. Назоў […]
Раёны фарміравання першых дзяржаўных утварэнняў усходніх славян у сяр. IX ст. Межы ўлады Вялікай Маравіі да сяр. IX ст. Землі славян на якіх праходзілі працэсы дзяржаваўтварэння Назвы этнічных супольнасцяў славянскіх балцкіх фіна-угорскіх Гандлёвыя шляхі Дата прыняцця хрысціянства дзяржавай Зона хазарскай даніны Тэрыторыі заселеная нарманамі Данскага каралеўства Усходне-франкскага каралеўства Блацэнскага княства […]