29 лютага 1468 г. – выданне Судзебніка (Статута) Казіміра Ягайлавіча Да 1468 г. адносіцца першы, які дайшоў да нашага нашага часу, помнік права ВКЛ, вядомы як Судзебнік Казіміра. Негледзячы на невялікі аб’ем (7 з невялікім старонак) ён з’яўляецца каштоўнейшай крыніцай па гісторыі права Вялікага княства. Ён адлюстраваў нормы літоўскага звычаёвага […]
Дзяржаўны лад
32 артыкулаў
Унутраная палітыка. Бітва на Ворскле скончылася паразай, якая парушыла далёкасяжныя планы Вітаўта і перакрыла шлях да яго ўсходнееўрапейскай гегемоніі. З іншага боку, смерць жонкі паставіла таксама і Ягайлу ў цяжкае становішча, бо сваёй каронай ён быў абавязаны толькі шлюбу з ёй. Зноў, толькі ўлагоджваючы польскую знаць, ён мог разлічваць на захаванне ўлады. Калі б польскія шляхцічы прымусілі […]
Кейданская унія — дамова паміж магнатамі Вялікага княства Літоўскага і Каралём Швецыі Карлам X Густавам, падпісанная па ініцыятыве Януша Радзівіла у 1655 годзе падчас “Крывавага Патопа” 1654-1667. Падчас “Патопа” ішла яшчэ і Паўночная вайна 1655-60 гг. паміж Рэччу Паспалітай і Швецыяй. Незадоўга да падзення Вільні групоўка магнатаў і шляхты ВКЛ […]
Адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа Адной з першых мер, якая была ажыццёўлена ўрадам ВКЛ у XVI ст., была змена адмiнiстрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу, што склаўся ў мiнулым i захаваў многiя рысы пары феадальнай раздробленасцi. У новым дзяленнi на ваяводствы ўдзельныя княствы знiклi. Вiцебская зямля ў 1503 г. ператворана у Вiцебскае ваяводства, у 1504 г. стала […]
Фактычна амаль адразу пасля смерцi Вiтаўта пачалася грамадзянская вайна. Яна была не проста дынастычнай барацьбой за ўладу розных палiтычных груповак. Нацыянальна-рэлiгiйныя супярэчнасцi не далi магчымасцi лiтвiнскаму грамадству з’яднацца на агульнай iдэйна-патрыятычнай i канфесiйнай аснове. Гэта моцна аслабляла ваенна-палiтычную магутнасць ВКЛ i, урэшце, прывяло да страты дзяржаўнага суверэнiтэту. Штуршком, якi прывёў […]
Формы феадальнага землеўладання i феадальных адносiн у ВКЛ Асноўнай вытворчай ячэйкай феадальнага грамадства з`яўляецца гаспадарка непасрэднага вытворцы матэрыяльных каштоўнасцей – селянiна. Таму пры вывучэннi гiсторыi феадалiзму мы асноўную ўвагу павiнны надаваць высвятленню пытанняў, што характарызуюць яго становiшча. Яно ў любым грамадстве залежыць ад формы ўласнасцi на сродкi вытворчасцi. Пры феадалiзме […]
На чале дзяржавы стаяў вялікі князь, або, як яго ад XV ст. называлі дзяржаўныя дакументы, гаспадар. Ён быў носьбітам вярхоўнай улады. Яго гаспадарскі суд быў вышэйшай і канчатковай судовай інстанцыяй. У часы Гедзіміна, Альгерда і Вітаўта ўлада вялікага князя лічылася неабмежаванай. З часоў Гедзіміна ўсталяваўся парадак, паводле якога велікакняжацкі трон […]
Прававая сістэма ВКЛ сфарміравалася на падставе мясцовага звычаёвага права, прававых актаў дзяржаўных і судовых органаў. У ВКЛ з 2-й паловы XIII ст., побач са звычаёвым правам, утвараецца і пісьмовае права, зафіксаванае ў дакументах-граматах (прывілеях). Спачатку складваліся дагаворы вялікага князя з баярствам з асобных земляў (Полацкай, Смаленскай і інш.), якія гарантавалі […]
Канцылярыя ВКЛ – дзяржаўная ўстанова, якая дакументацыйна забяспечвала дзейнасць цэнтральных органаў улады і кіравання, гаспадара і паноў-рад. Канцылярыя была задзейнічана ў сферы ўліку дзяржаўнай маёмасці і працы пасольскай службы. Удзел персаналу канцылярыі ў сферы ўліку дзяржаўнай маёмасці, відавочна, трэба звязваць са старой традыцыяй, калі такія віды дзейнасці, як сам улік […]