Полацк – бацька гарадоў беларускіх. Археалагічныя знаходкі, зробленыя на тэрыторыі горада пацвярджаюць, што пасяленне людзей на месцы Полацкага гарадзішча існавала ў VII стагоддзі да нашай эры. Ці захаваліся якія-небудь звесткі пра гісторыю Полацка ў 1600-гадовы перыяд з VII ст. да н.э. да 862 года (першае паведамленне пра Полацк) ? Англійская […]
Перыяд Русі
30 артыкулаў
(IX – пач. XIII ст.)
На землях Усходняй Еўропы працэс ўтварэння дзяржаў адбываецца ў VIII—X стст. Крывiцкi Полацк, палянскi Кiеў i славенскi Ноўгарад выступiлi першымi цэнтрамi кансалiдацыi ўсходнеславянскiх племянных саюзаў. Гэтыя саюзы ўяўлялi сабой паўпатрыярхальныя-паўфеадальныя “княжаннi” з князямi на чале i насельнiцтвам, якое характарызавалася агульнай этнiчнай самасвядомасцю, моўным адзiнствам i падабенствам культуры. Еўрапейская тэндэнцыя фармiравання дзяржаўнасцi ахапiла тады i беларускiя землi. У недатаванай частцы “Аповесцi мiнулых гадоў” (датаваная пачынаецца з 852 г.) летапiсец паведамляе, што паляне, драўляне, славене, а таксама дрыгавiчы i палачане мелi свае племянныя “княжаннi”- правобраз першапачатковага дзяржаўнага ўтварэння. Артыкулы другой паловы IX—X стст. называюць iх племяннымi цэнтрамi-гарадамi, сярод iх — Полацк i Тураў.
На мяжы VIII—IX стст. вакол Полацка пачало складвацца аб`яднанне крывiчоў, якое ў далейшым сфармiравалася ў самастойную тэрытарыяльную, палітычную i эканамiчную адзiнку. Аб’ектыўна гэтаму працэсу спрыялi многiя фактары. Сярод iх – адзiнства тэрытарыяльна-геаграфiчных умоў лясной зоны i размяшчэнне крывiцкiх плямёнаў на сутоцы рэк Балтыйскага i Чорнага мораў, на традыцыйных гандлёвых шляхах, этнiчнае змяшэнне з папярэднiмi насельнiкамi гэтага рэгiёна – балтамi, у якiх перанялi элементы мовы, побыту. Полацк прыгадваецца ў летапiсах ужо ў 862 г. як адзiн з важнейшых гарадоў Усходняй Еўропы.
…ператворыцца сарамлівая Рагнеда ў цвёрдую, як меч, вялікую княгіню, і хто ведае, ці не давядзецца ёй правіць дзяржавай, як правіла Кіевам Вольга, а Полацкам бабка гэтай Рагнеды, маці Рагвалода, княгіня Прадслава, калі засталася ўдавою? К. Тарасаў. “Тры жыцця Рагнеды» Звернемся да гістарычнай памяці, як да машыны часу, з просьбай паказаць […]
Тураўскае княства ўтварылася на тэрыторыі паўднёвай Беларусі ў басейне Прыпяці і яе прытокаў. Сталіца княства – горад Тураў (мабыць заснавана князем Турам) згадваецца ў летапісах пад 980 г. Да канца X ст. Тураўскае княства развівалася як самастойнае. Тут кіравала дынастыя князёў. З канца X ст. у Тураве княжыць сын Вялікага […]
Тураўскае княства пачынаючы з Х стагоддзя і ажно да 1158 года знаходзілася ў залежнасці ад Кіева. Амаль кожны Рурыкавіч, які станавіўся Вялікім князем кіеўскім адначасова атрымліваў і Тураў. Так адбылося і ў 1073 годзе, калі Святаслаў Яраславіч стаў кіеўскім князем ён завалодаў яшчэ і Туравам. Святаслаў быў трэццім сынам Яраслава […]
Другая палова XI ст. звязана з iмем буйнейшага ўсходнееўрапейскага палiтычнага дзеяча князя Усяслава Полацкага (1044-1101) i складае цэлую эпоху ў полацкай гiсторыi. Ужо ў сучаснiкаў гэта незвычайная асоба Рагвалодава нашчадка выклiкала здзiўленне, здавалася загадкавай. Адкуль у яго столькi палiтычнага розуму, хiтрасцi, невычэрпнай энергii i жвавасцi? Натура Усяслава была багатая i […]
Узнікненне гарадоў у Панямонні звязана са з’яўленнем тут славян і эвалюцыяй усходнеславянскага грамадства. Можна вылучыць тры этапы ў станаўленні і развіцці гэтых гарадоў: канец X – першая палова XI ст., сярэдзіна XI – першая палова XII ст., другая палова XII-XIII ст. Панямонне было перыферыяй усходнеславянскай каланізацыі, тут няма гарадоў, якія […]
Гарады ўзніклі ў працэсе паглыблення грамадскага падзелу працы – аддзялення рамёстваў ад земляробства. Узнікалі ў найбольш развітых і густазаселеных раёнах, у месцах перасячэння важных шляхоў і зносін. Шэраг гарадоў атрымаў назву ад рэк, на якіх яны былі заснаваны. Першыя гарады ўяўлялі сабой агароджанае (адсюль назва “горад”) умацаванае паселішча. Нярэдка ўтвараліся […]
Гандлёвы шлях “з вараг ў грэкі”, які ў IX – XII стст. спалучаў Скандынавію з Візантыяй, атрымаў сваю назву ад першага ўпамінання ў “Аповесці мінулых часоў”, скандынаўская назва – Austrvegr. Разам з раней адкрытым Волжскім шляхам яны з’яўляліся асноўнымі воднымі магістралямі ў сувязях скандынаваў і славян з краінамі Усходу. З’яўляўся адным […]
Цэнтрам першага скандынаўскага княства на абшарах сучаснай Беларусі стаўся Полацк. З вікінгамі-русамі наўпрост звязана з’яўленне места Полацкага ў гісторыі. Першае паведамленне пра Полацак датуецца 862 г., калі варажскі конунг Рурык (Rorik) аддаў умацаванае паселішча Полацкае аднаму са сваіх ярлаў: «овому Полотеск, овому Ростов, другому Белоозеро» [Paszkiewicz 1963:151]. Падкрэслiм, што найбольш […]