Паліўны крызіс Адкрыццё і эксплуатацыя ў Беларусі з 1963—1964 гг. радовішчаў калійнай солі (раён Салігорска) і нафты (раён Рэчыцы) не зрабілі беларусаў багацейшымі. Сваімі нетрамі яны не маглі распараджацца, выкарыстоўваць іх па гаспадарску. У 60-х-пач. 70-х гадоў на беларускіх нафтавых вышках палалі факелы спадарожнага газу. Саюзнае міністэрства несла адказнасць толькі […]
Найноўшая гісторыя Беларусі
50 артыкулаў
(1917-ц.ч.)
Незалежніцкія настроі ў беларускім руху 1917 — пач. 1918 былі ў значнай ступені выкліканы палітыкай Часовага ўрада Расіі, які не хацеў лічыцца з патрабаваннямі беларускіх арганізацый аб наданні Беларусі статуса аўтаноміі ў складзе Расійскай дэмакратычнай федэратыўнай рэспублікі, а таксама палітыкай Савета Народных Камісараў Расіі, які вёў перагаворы з Германіяй аб лёсе Беларусі без удзелу ў іх прадстаўнікоў беларускага народа. Незалежніцкія тэндэнцыі ўзмацніліся пасля разгону Усебеларускага з’езду і пасля таго, як 3-і Усерасійскі з’езд Саветаў (студзень 1918) ухваліў гэты разгон.
25 сакавіка 1918 Выканаўчы камітэт Рады Усебеларускага кангрэса абвясціў Беларускую Народную Рэспубліку (БНР).
Уздым нацыянальна-вызваленчага руху на Беларусі, абвяшчэнне БНР і дзейнасць яе кіруючых органаў падштурхнулі бальшавіцкі ўрад у Маскве да фармальнага прызнання права беларускага народа на самавызначэнне і нацыянальную дзяржаўнасць. Пасля ліквідацыі войскамі Чырвонай Арміі БНР у снежні 1918 ЦК РКП(б) прыняў рашэнне аб стварэнні беларускай савецкай рэспублікі. Сфарміраваны Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі, маніфестам якога 1 студзеня 1919 Беларусь абвешчана Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікай, а Рада і ўрад БНР аб’яўлены па-за законам.
Існаванню беларускай дзяржаўнасці працівіліся прыхільнікі ідэі ўнітарнай камуністычнай дзяржавы, як у Маскве, так і на месцах. На Першым Усебеларускім з’ездзе Саветаў, які адбыўся ў Мінску 2-3 лютага 1919, было прынята рашэнне пра аб’яднанне Беларусі з савецкім урадам Паўднёвай Літвы. 27 лютага 1919 было аформлена стварэнне Літоўска-Беларускай Савецкай Сацыялітычнай Рэспублікі (Літбел).
Услед за наступленнем Польшчы ў 1919 і польска-савецкай вайной у 1920 Беларусь была ізноў падзеленая паводле Рыжскага мірнага дагавора (18.3.1921). Каля 100 тыс. км² тэрыторыі Беларусі адышло да Польшчы, на астатняй тэрыторыі (107 тыс. км²), дзе пражывала каля 5 млн беларусаў, была абвешчана Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (БССР), якая ў 1922 увайшла ў СССР.
У снежні 1917 г. у Менску адбыўся Першы Усебеларускі з’езд (кангрэс), на якім прысутнічалі 1872 дэлегаты з усяго беларускага этнічнага абшару – ад Беласточчыны да Смаленшчыны. Спачатку на кангрэсе, старшынёй якога быў абраны Іван Серада, прагучала прапанова стварыць Беларускую Рэспубліку ў складзе федэратыўнай Расеі. Аднак сярод дэлегатаў усё большую вагу […]
Польская армія аказвала вялікі ўплыў на ўсе сферы жыцця міжваеннай Польшчы. Не выключэннем былі і заходне-беларускія ваяводствы Другой Рэчы Паспалітай. Пасля заканчэння ў 1921 г. вайны з Савецкай Расіяй у Польшчы пачалася маштабная рэарганізацыя узброеных сілаў. Яна праводзілася ў адпаведнасці з загадам міністра ваенных спраў генерала дывізіі Казіміра Сасноўскага № […]
Не з-за клопату пра беларусаў, а праз свае імперскія планы, вынікам партнёрскіх перамоў Савецкага Саюзу з нацыскай Германіяй для нас стаў т.зв. вызваленчы паход і ўз’яднанне Заходняй і Ўсходняй Беларусі. А шмат хто ведае, што пасля такога “ўз’яднання” існавала мяжа паміж Заходняй і Ўсходняй часткамі? Гэтую мяжу пільна ахоўвалі сілы […]
Вільня пад летувіскай уладай Далучэнне Вільні да Летувы прывяло да хуткага росту тут летувіскага насельніцтва, якое раней складала ўсяго 1,5%. 3 этнічнага летувіскага абшару сюды пераязджала чынавенства, ехалі вайскоўцы, паліцыя, перасялялі рабочых і сялянаў. Іншамоўных жыхароў, якіх па-ранейшаму была значная большасць, новая ўлада абвясціла колішнімі летувісамі, якіх трэба вярнуць да […]
Выспяванне агрэсіі з захаду. Польская дзяржава канчаткова адрадзілася ў лістападзе 1918 г. пасля капітуляцыі Германіі. А ўжо 5 лютага 1919 г. яе кіраўніцтва падпісала з Нямеччынай у Беластоку пагадненне аб замене ў заходняй Беларусі нямецкай улады на польскую. Маладая Польшча прэтэндавала на ўсходнія межы старадаўняй Рэчы Паспалітай, імкнулася як мага болей […]
Верасень 1943 – май 1945 Вайна блізілася да заканчэння, але кожны яе дзень прыносіў ахвяры. Было б трагічна і недарэчна, каб яны былі марныя і не вялі да нацыянальнага вызвалення беларусаў. У чаканні Чырвонай Арміі (верасень 1943 — ліпень 1944) Пералом у вайне. Атрымаўшы перамогу ў Курскай бітве, Чырвоная Армія ўвосень […]
Польскія ўлады ў 20—З0-х гадах праводзілі ў Заходняй Беларусі палітыку паланізацыі карэннага насельніцтва, каб зрабіць край этнічна польскім і такім чынам назаўсёды замацаваць сваё панаванне на нашых землях “Крэсы Усходнія” — як яны называлі заходнебеларускія землі — мелі для тагачаснае Польшчы выключнае, перадусім эканамічнае, значэнне. Так, у бюджэце на 1924 […]
Рыхтуючыся да нападу на СССР, фашысты ў канцы 1940 г. распрацавалі план «Барбароса», па якім разлічвалі яшчэ да наступу зімы разграміць асноўныя сілы Чырвонага Войска і пераможна скончыць вайну. Нямеччына паступова перакідала свае войскі на тэрыторыю Польшчы, бліжэй да мяжы СССР. На мяжы з Беларуссю германскае ваеннае камандаванне да пачатку […]