Здавалася б, яшчэ зусім нядаўна з усіх беларускіх устаноў у горадзе была толькі школка і раптам на пачатак 1919 года Гродна ператвараецца ў цэнтр нацыянальнага руху, а адных мясцовых беларускіх арганізацый ствараецца каля дзесятку. Больш таго, сюды пераносіць сваю працу беларускі ўрад, што дало магчымасць пазней назваць Гродна другою пасля […]
Найноўшая гісторыя Беларусі
50 артыкулаў
(1917-ц.ч.)
Незалежніцкія настроі ў беларускім руху 1917 — пач. 1918 былі ў значнай ступені выкліканы палітыкай Часовага ўрада Расіі, які не хацеў лічыцца з патрабаваннямі беларускіх арганізацый аб наданні Беларусі статуса аўтаноміі ў складзе Расійскай дэмакратычнай федэратыўнай рэспублікі, а таксама палітыкай Савета Народных Камісараў Расіі, які вёў перагаворы з Германіяй аб лёсе Беларусі без удзелу ў іх прадстаўнікоў беларускага народа. Незалежніцкія тэндэнцыі ўзмацніліся пасля разгону Усебеларускага з’езду і пасля таго, як 3-і Усерасійскі з’езд Саветаў (студзень 1918) ухваліў гэты разгон.
25 сакавіка 1918 Выканаўчы камітэт Рады Усебеларускага кангрэса абвясціў Беларускую Народную Рэспубліку (БНР).
Уздым нацыянальна-вызваленчага руху на Беларусі, абвяшчэнне БНР і дзейнасць яе кіруючых органаў падштурхнулі бальшавіцкі ўрад у Маскве да фармальнага прызнання права беларускага народа на самавызначэнне і нацыянальную дзяржаўнасць. Пасля ліквідацыі войскамі Чырвонай Арміі БНР у снежні 1918 ЦК РКП(б) прыняў рашэнне аб стварэнні беларускай савецкай рэспублікі. Сфарміраваны Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі, маніфестам якога 1 студзеня 1919 Беларусь абвешчана Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікай, а Рада і ўрад БНР аб’яўлены па-за законам.
Існаванню беларускай дзяржаўнасці працівіліся прыхільнікі ідэі ўнітарнай камуністычнай дзяржавы, як у Маскве, так і на месцах. На Першым Усебеларускім з’ездзе Саветаў, які адбыўся ў Мінску 2-3 лютага 1919, было прынята рашэнне пра аб’яднанне Беларусі з савецкім урадам Паўднёвай Літвы. 27 лютага 1919 было аформлена стварэнне Літоўска-Беларускай Савецкай Сацыялітычнай Рэспублікі (Літбел).
Услед за наступленнем Польшчы ў 1919 і польска-савецкай вайной у 1920 Беларусь была ізноў падзеленая паводле Рыжскага мірнага дагавора (18.3.1921). Каля 100 тыс. км² тэрыторыі Беларусі адышло да Польшчы, на астатняй тэрыторыі (107 тыс. км²), дзе пражывала каля 5 млн беларусаў, была абвешчана Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (БССР), якая ў 1922 увайшла ў СССР.
ВЕРАСЕНЬ 1939 – ЧЭРВЕНЬ 1941 Уначы з 16 на 17 верасня 1939 г. войскі Беларускага фронта, у які быў ператвораны Беларуская адмысловая ваенная акруга, уступілі на тэрыторыю Польскай дзяржавы. Уступілі, каб вызваліць беларусаў і ўкраінцаў… Прынамсі, такую версію падтрымлівалі камуністы на працягу ўсяго астатняга перыяду іх панавання. Другая савецка-польская вайна […]
Литовско-Белорусская Советская Социалистическая Республика, Литбел (Социалистическая Советская Республика Литвы и Беларуси) — советская республика, государственное образование, созданное на занятых Красной Армией территориях современной Беларуси и Литвы, существовавшее с февраля по июль 1919 г. Создание и кончина ЛитБела В феврале 1919 г. произошло объединение двух советских Марионеточных государств в Литовско-Белорусскую Советскую Социалистическую Республику (ЛитБел) со столицей в Вильнюсе. В состав ЛитБела входили Виленская, […]
Не гледзячы на вялікую цікавасць да вывучэння падзей Другой Сусветнай вайны з боку не толькі даследчыкаў, але і грамадскасці ў цэлым, да гэтага часу застаюцца аспекты, якім нададзена мала ўвагі. Адным з такіх з’яўляецца гераічная абарона Брэсцкай крэпасці часткамі Войска Польскага ў верасні 1939-га. Не многія сёння ведаюць, што генію германскіх танкавых […]
У міжваенным перыядзе (1921 — 1939 гады) Вільня была палітычным і культурным цэнтрам Заходняй Беларусі, яе неафіцыйнай сталіцай. Тут знаходзіліся сядзібы ўсіх беларускіх палітычных і грамадскіх арганізацый, працавалі беларуская гімназія, беларускі музей, шэраг навуковых і культурна-асветных установаў, рэдакцый газет і часопісаў. Праўда, становішча ўвесь час змянялася да горшага, і напярэдадні другой сусветнай […]
1994 Жнівень. Грашовая дэнамінацыя ў 10 разоў і іншыя захады Нацыянальнага банка прывялі да стабілізацыі курса рубля. 11 кастрычніка. Пасля абвала расійскага рубля станоўчыя тэндэнцыі ў беларускіх фінансах, прывязаных да Расіі, абарваліся. Удалося адмовіцца ад картачнай сістэмы размеркавання прадуктаў. Вярхоўны Савет прыняў рашэнне аб наданні “зайчыкам” статусу нацыянальнай валюты. Паводле […]
Партызаны прыступілі да правядзення ваенных дыверсіяў, вызвалялі ваеннапалонных і мабілізаваных на працу ў Германію. Сталін патрабаваў далейшай актывізацыі партызанскай барацьбы ў Беларусі, бо ўлетку чакаўся новы ўдар немцаў на Маскву. Але ў чэрвені немцы ўсе сілы кінулі на поўдзень, у напрамку Сталінграда, і партызанская дыверсійная дзейнасць на чыгунках Беларусі не […]
Чарговым савецкім дыктатарам стаў Мікіта Хрушчоў (1953—1964). Культ асобы Сталіна быў асуджаны на XX з’ездзе КПСС (1956). Зрываліся і знішчаліся партрэты правадыра. У 1961 г., пасля XXII з’езда КПСС, пачаліся перайменаванні гарадоў і вуліц, якія насілі імя Сталіна, руйнаваліся ўзведзеныя ў яго гонар помнікі. Але сумненне ў мэтазгоднасці самой савецкай […]
11 красавіка 1927 г. была прынята Канстытуцыя Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі, якая замацавала факт уваходжання Беларусі ў склад Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік. Каб усебакова ахарактарызаваць значэнне і ўмовы стварэння дадзенага дакумента, спачатку правядзем невялічкі экскурс па падзеям, якія адбыліся на Беларусі ў час яе нацыянальна-дзяржаўнага будаўніцтва. Барацьба за незалежнасць краіны, […]