На пачатку 1919 г. тэрыторыя Беларускай Народнай Рэспублікі апынулася паміж чатырма ўладамі: нямецкай, якая згортвалася, польскай, савецкай і літоўска-беларускай з цэнтрам у Вільні. Прадстаўніцтва БНР на Парыжскай мірнай канферэнцыі 18 студзеня 1919 г. у Версальскім палацы пад Парыжам пачалася міжнародная канферэнцыя па выпрацоўцы умоваў міру з Германіяй і яе саюзнікамі.Кіраўніцтва […]
Найноўшая гісторыя Беларусі
50 артыкулаў
(1917-ц.ч.)
Незалежніцкія настроі ў беларускім руху 1917 — пач. 1918 былі ў значнай ступені выкліканы палітыкай Часовага ўрада Расіі, які не хацеў лічыцца з патрабаваннямі беларускіх арганізацый аб наданні Беларусі статуса аўтаноміі ў складзе Расійскай дэмакратычнай федэратыўнай рэспублікі, а таксама палітыкай Савета Народных Камісараў Расіі, які вёў перагаворы з Германіяй аб лёсе Беларусі без удзелу ў іх прадстаўнікоў беларускага народа. Незалежніцкія тэндэнцыі ўзмацніліся пасля разгону Усебеларускага з’езду і пасля таго, як 3-і Усерасійскі з’езд Саветаў (студзень 1918) ухваліў гэты разгон.
25 сакавіка 1918 Выканаўчы камітэт Рады Усебеларускага кангрэса абвясціў Беларускую Народную Рэспубліку (БНР).
Уздым нацыянальна-вызваленчага руху на Беларусі, абвяшчэнне БНР і дзейнасць яе кіруючых органаў падштурхнулі бальшавіцкі ўрад у Маскве да фармальнага прызнання права беларускага народа на самавызначэнне і нацыянальную дзяржаўнасць. Пасля ліквідацыі войскамі Чырвонай Арміі БНР у снежні 1918 ЦК РКП(б) прыняў рашэнне аб стварэнні беларускай савецкай рэспублікі. Сфарміраваны Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі, маніфестам якога 1 студзеня 1919 Беларусь абвешчана Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікай, а Рада і ўрад БНР аб’яўлены па-за законам.
Існаванню беларускай дзяржаўнасці працівіліся прыхільнікі ідэі ўнітарнай камуністычнай дзяржавы, як у Маскве, так і на месцах. На Першым Усебеларускім з’ездзе Саветаў, які адбыўся ў Мінску 2-3 лютага 1919, было прынята рашэнне пра аб’яднанне Беларусі з савецкім урадам Паўднёвай Літвы. 27 лютага 1919 было аформлена стварэнне Літоўска-Беларускай Савецкай Сацыялітычнай Рэспублікі (Літбел).
Услед за наступленнем Польшчы ў 1919 і польска-савецкай вайной у 1920 Беларусь была ізноў падзеленая паводле Рыжскага мірнага дагавора (18.3.1921). Каля 100 тыс. км² тэрыторыі Беларусі адышло да Польшчы, на астатняй тэрыторыі (107 тыс. км²), дзе пражывала каля 5 млн беларусаў, была абвешчана Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (БССР), якая ў 1922 увайшла ў СССР.
Першыя гады бальшавіцкай улады былі для беларусаў даволі ліберальныя. Разгортвалася беларусізацыя… ці саветызацыя? Адміністрацыйна-палітычныя змены Партызанская барацьба. У 1921 г. у савецкай Беларусі яшчэ не ўсё было ціха і мірна. У беларускіх пушчах заставаліся колішнія паўстанцы. На беларускіх землях пад Польшчай фармаваліся партызанскія атрады, якія пераходзілі потым на савецкую тэрыторыю. На […]
3 сярэдзіны 80-х гадоў стала відавочным неабходнасць у СССР рэформаў, а для патрыётаў Беларусі – і неабходнасць ратавання беларускага народа ад уціску цэнтра. Тады меркавалася – Саюз лягчэй і прасцей рэфармаваць, чым яго разбурыць ці з яго вырвацца. Апошняя “перабудова” забракаванага сацыялізму Вылучэнне Міхаіла Гарбачова. Пасля смерці Леаніда Брэжнева (1982 […]
Бальшавіцкае кіраўніцтва займалася татальным вынішчэннем сваіх падданых, а потым рэабілітавала іх. Няўжо пакараныя напраўду былі ні ў чым не вінаватыя? Няўжо яны падтрымлівалі дзяржаву, якая вынішчала свой народ, пагаджаліся з яе палітыкай і пакорліва клалі галовы на плаху? Узмацненне жорсткасці сталінскага рэжыму У БССР усіх беларускіх нацыянальных дзеячаў загадзя, яшчэ […]
Палітычныя пратэсты. Усе дзеячы БНР паставіліся да прэлімінарнай савецка-польскай дамовы рэзка адмоўна і не прызналі яе. 8 лістапада сумесны пратэст супраць савецка-польскай змовы выказалі дэлегацыі Усходне-Галіцыйскай Рэспублікі і БНР, якія прыбылі ў Рыгу для абароны сваіх дзяржаўных інтарэсаў. Перад пагрозай падзелу Беларусі і агрэсіі з боку Расіі і Польшчы 27 кастрычніка […]
Вайна для СССР выбухнула з непазбежнасцю. Абодва “саюзнікі” рыхтаваліся да нападу адзін на аднаго, але Гітлер апярэдзіў. Бальшавікі і нацысты, што трызнілі пра сусветнае панаванне, уцягнулі ў крывавую бойню і Беларусь. Беларускі народ стаў перад праблемай пошуку паратунку. Але ці можна было спадзявацца на сталінскую таталітарную дзяржаву, на акупаваную Польшчу, […]
«Вызваленчы паход» у Заходнюю Беларусь Бальшавіцкі СССР 23 жніўня 1939 г. падпісаў з нацысцкай Нямеччынай дамову аб ненападзе, вядомую ў гісторыі па прозвішчах кіраўнікоў замежнапалітычных ведамстваў дзвюх дзяржаў як пакт Молатава-Рыбентропа. Да пакта быў прыкладзены дадатковы сакрэтны пратакол, у якім Сталін і Гітлер дзялілі Польскую дзяржаву на сферы ўплыву. Мяжа […]
Перад выбарам (1942 – верасень 1943): супрацоўніцтва Генацыд. На тэрыторыі Беларусі дзейнічала 260 (разам з філіямі) канцлагераў. Яны поўніліся антыфашыстамі і камуністамі, якіх звозілі сюды з Аўстрыі, Галандыі, Германіі, Венгрыі, Польшчы, Францыі, Чэхаславакіі. У Трасцянцы, пад Мінскам, за час акупацыі загінула каля 206,5 тыс. вязняў. Сярод ахвяраў пераважалі яўрэі і […]
Грамадска-палітычнае жыццё на этапе кампрамісаў Пасля абвяшчэння незалежнасці ўлада ў Беларусі заставалася ў руках былой партыйнай наменклатуры, якую увасабляў урад Вячаслава Кебіча. Захаванасць у рэспубліцы былых камуністычных, скіраваных на Расію структур тлумачыцца, на думку польскага даследчыка Ежы Дарскага (Таргальскага), слабасцю апазіцыі, высокай ступенню саветызацыі мясцовага грамадства і ключавой роляй Беларусі […]